Η Σταυροαναστάσιμη πορεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής
Την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς Σαρακοστή, η ορθόδοξη Εκκλησία την ονομάζει ψυχοφελή. Την ονομάζει ψυχοφελή γιατί σε αυτή την πορεία των Τεσσαράκοντα ημερών ο χριστιανός- ο πιστός, θα δώσει μάχη, θα ασκηθεί για να ωφελήσει την ψυχή του. Δεν θα ασκηθεί για κοσμικές υποθέσεις, ούτε για υλικές απολαύσεις, αλλά θα αγωνιστεί για να καθαρθεί εσωτερικά, για να εξαγνισθεί και να αντιμετωπίσει τις μεθοδίες του πονηρού κοσμοκράτορα του αιώνος τούτου, που λυσσομανά καθημερινά και προσπαθεί να ανακόψει την σταυροαναστάσιμη πορεία της λυτρωτικής εξόδου του πιστού, από τη φθορά και το θάνατο που τον κατατρέχει από την μέρα της πτώσεως του. «Δεν διεξάγομεν πάλη με σάρκα και αίμα, αλλά με τας αρχάς, τας εξουσίας, τους κοσμοκράτορας του σκοτεινού τούτου κόσμου, με τα πονηρά πνεύματα» (Εφεσ. 6-12) όπως μας υπενθυμίζει ο Απ. Παύλος.
Ο Χριστιανός εισέρχεται στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή για να παλέψει, να τελειοποιήσει τις αδυναμίες του με τρόπο που του δίδαξαν οι ασκητικοί και θεοφόροι πατέρες δηλ. με νηστεία, προσευχή, μετάνοια και άσκηση. Να αγωνιστεί ελεύθερα μέσα στο στάδιο των αρετών όπως μας λέει και ο ψαλμωδός «το στάδιον των αρετών ηνέωκται, οι βουλόμενοι αθλήσαι εισέλθετε» (Στιχηρό Ιδιόμελο των Αίνων Κυριακής Τυρινής).
Οι αρετές αυτές αποκτώνται με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και δεν γίνονται ως συμφεροντολογικές ατομικιστικές πράξεις, ή ακολουθώντας ένα manifesto, ένα καταστατικό ενός οργανισμού ή έναν κατάλογο ενός φιλανθρωπικού συλλόγου, για να κερδίσουμε δήθεν μια καλή θέση στον παράδεισο ή για να αποκτήσουμε ανταποδοτικά ατομικά οφέλη με τα οποία θα απολαύσουμε πλούσια αγαθά, ούτε επίσης πραγματοποιείται για λόγους διαίτης ή για λόγους υγείας. Αντιθέτως μας εξηγεί ξεκάθαρα ο Μ. Βασίλειος, ποια είναι η αληθινή πορεία της σαρακοστής και της νηστείας, «Νηστεύσωμεν νηστείαν δεκτήν, ευάρεστον τω Κυρίω. αληθής νηστεία η των κακών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας. η τούτων ένδεια νηστεία εστίν αληθής και ευάρεστος».
Αγωνίζεται ο πιστός όλη αυτή την περίοδο, με διαρκή και συνεχή μετάνοια, με νήψη και προσευχή για να λάβει όλες τις Θεϊκές δωρεές, «Ιδοὺ καιρὸς μετανοίας, η των Νηστειών εισαγωγή» (Κανών α’, Ωδὴ θ’, του Τριωδίου), με κόπο και πόνο, με νηστεία, αγρυπνία, φιλευσπλαχνία, φιλοπονία, ελεημοσύνη, ακτημοσύνη, συγχώρηση, αγάπη και όχι με κατάκριση, έχθρα και μίσος. Σε αυτά βρίσκεται ο μυστικός τρόπος για την απόκτηση του Αγίου Πνεύματος. Σε όλη αυτή την αγιαστική πορεία των σαράντα ημερών, λαμβάνει η ύπαρξη μας το άγιο μύρο το οποίο γιατρεύει τις πληγές μας, από τον Ίδιο το στεφανωτή Κύριο μας που κατευθύνει έργα αγαθά και πνευματικά, όπως μας λέει χαρακτηριστικά ο Άγιος Νικόλαος Επίσκοπος Αχρίδος.
Επομένως, με την έναρξη του Τριωδίου και συγκεκριμένα την πρώτη Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου ακούμε από τον υμνωδό να μας λέει, «Αποβαλλώμεθα πιστοί, τον υπέρογκον κόμπον, απόνοιαν δεινήν τε, και τύφον τον βδελυκτόν» (Ωδὴ γ΄ Τριῳδίου), παρατηρούμε επομένως ότι η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή ξεκινά με το αρχικό και μέγιστο πρόβλημα του ανθρώπου έως και σήμερα. Ποιο είναι αυτό; Είναι το πρόβλημα της οίησης, της υπερηφάνειας, της παρακοής, του ιδίου θελήματος και του εγωισμού, είναι η κακή χρήση της ελευθερίας εκ μέρους του Αδάμ που του δόθηκε αρχικώς ως δωρεά και τη διαχειρίστηκε με λάθος τρόπο. Αυτό το γεγονός τονίζει ωραία το εσπέριο δοξαστικό των αποστίχων της Τυρινής, «Εξεβλήθη Αδάμ του Παραδείσου, διά της βρώσεως· διό και καθεζόμενος απέναντι τούτου, ωδύρετο, ολολύζων, ελεεινή τη φωνή, και έλεγεν· Οίμοι, τι πέπονθα ο τάλας εγώ! μίαν εντολήν παρέβην την του Δεσπότου, και των αγαθών παντοίων εστέρημαι.»
Συνεπώς όλη του η στάση αυτή, έγινε αιτία να συμπαρασύρει όλη την κτίση, να την καταδικάσει στα δεσμά της φθοράς και της πτώσης, έγινε ακόμη αιτία να οδηγήσει και την ύπαρξή του στην αυτονόμησή του και σ’ ένα ατομοκεντρικό και δύσκολο τρόπο ζωής, να την κατευθύνει στη φιλαυτία και στη διάλυση των σχέσεών του με τον αληθινό Τριαδικό τρόπο Ζωής που βίωνε καθημερινά μέσα στον Παράδεισο.
Έχοντας όμως αυτογνωσία γι αυτή του την πτωτική στάση και πορεία, το δημιούργημα του Θεού νιώθει ήδη τα πρώτα βιώματα της εξόδου, «Εκάθισεν Αδάμ, απέναντι του Παραδείσου, και την ιδίαν γύμνωσιν θρηνών ωδύρετο» (Δοξαστικό εσπερινού Τυρινής).
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή δίνεται στον πεπτωκότα άνθρωπο, ως ευκαιρία για επανόρθωση, περισυλλογή και ενδοσκόπηση, ώστε να φανερώσει και να αποκαλύψει ότι όλες αυτές τις Παραδείσιες δωρεές που έλαβε τις σπατάλησε ασώτως, «διεσκόρπισε την ουσίαν αυτού ζων ασώτως… δαπανήσαντος δε αυτού πάντα»! (Λουκ. ΙΕ΄ 11-32). Αν όμως αγωνισθεί η πεσμένη ανθρώπινη ύπαρξη με σθένος και δύναμη τον καλόν αγώνα της πίστης και της χάριτος όπως επισημαίνει ο Απ. Παύλος «Τον αγώνα τον καλόν ηγώνισμαι, τον δρόμον τετέλεκα, την πίστιν τετήρηκα» (Β΄Τιμ. 4-7),τότε ο Πατέρας Του πάλι θα τον ευσπλαχνισθεί και θα του καθαρίσει την αμαυρωθείσα θεία στολή που αρχικώς του δώρισε. Όλα επιτυγχάνονται με διαρκή νήψη και προσευχή, «Νήψίς εστιν οδός πάσης αρετής και εντολής Θεού…καρδιακή αδιάλειπτος ησυχία από παντός λογισμού, Χριστόν Ιησούν τον Υιόν του Θεού και Θεόν αενάως και αδιαλείπτως επικαλουμένη», κατά τον Άγιο Ησύχιο τον πρεσβύτερο.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι, οι ίδιοι οι νηπτικοί πατέρες μας διδάσκουν, την αδιάλειπτη προσευχή και προσοχή του νου, τη βαθιά σιωπή, την εγρήγορση, τη συνεχή μνήμη του θανάτου. Το πράττουν αυτό για να κρατήσουμε αμόλυντη και καθαρή την καρδιά μας απέναντι στην αμαρτία, «Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί, ο Θεός, και πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου» (Ψαλμ.50ος). Και τι σημαίνει καθαρή καρδιά; Σημαίνει την καρδιά που καθαρίζεται από τα πάθη που τη βασανίζουν όπως μας αναφέρει ο Ευαγγελιστής Μάρκος, «έσωθεν γαρ εκ της καρδίας των ανθρώπων οι διαλογισμοί οι κακοί εκπορεύονται, μοιχείαι, πορνείαι, φόνοι, κλοπαί, πλεονεξίαι, πονηρίαι, δόλος, ασέλγεια, οφθαλμός πονηρός, βλασφημία, υπερηφανία, αφροσύνη» (Μαρκ. 7, 21-22) όλα διορθώνονται με τη μετάνοια, τα δάκρυα, τις δοκιμασίες και την επιμελή προσευχή. Ένας τέτοιος εξαγνισμός της καρδιάς από τις κακές σκέψεις, την υποκρισία, την κακία, την εκδίκηση, την εξαπάτηση, είναι έργο καλλιέργειας της καλής γης, της ψυχής πάνω στην οποία έπεσε ο σπόρος του λόγου του Ιησού Χριστού, είναι ένα έργο του αγώνος της Σαρακοστής που γίνεται από τον άνθρωπο και τα αποτελέσματά του αποτρέπουν τον θάνατο και φανερώνουν το Τριαδικό Είναι του Θεού σε όλη τη δημιουργία, σε όλη την κτίση.
Ας μην διακατεχόμεθα συνεπώς από νωθρότητα, ακηδία και ραθυμία όλη αυτή την περίοδο, που έχει πολλές ομοιότητες με την πορεία των τεσσαράκοντα χρόνων των Εβραίων μέσα στην έρημο προς την γη της Επαγγελίας. Ας μην συμπράξουμε αγαπητοί μου στις μεθοδίες και στα τεχνάσματα του μισάνθρωπου, μισόκαλου και πονηρού αντίδικου, όπως ωραία μας επισημαίνει ο Απ. Πέτρος «ο αντίδικος υμών διάβολος, ως λέων ωρυόμενος περιπατεί ζητών τίνα καταπίη» (Α´ Πετρ 5,8). Ο διαρκής αγώνας είναι να κατορθώσουμε να απαλλαχθούμε από το άχθος της κακίας με ασκητικό και ταπεινό φρόνημα, να αποφύγουμε όλες τις καθημερινές κοσμικές προκλήσεις που εμπεριέχουν θάνατο και φθορά, όπως, της ευδαιμονίας, της πλεονεξίας, της πολυτέλειας, του πλουτισμού, της καλοπέρασης, των ηδονών, της αποχαύνωσης, της ειδωλο-θεοποίησης της επιστήμης και των τεχνολογικών μέσων που διακατέχουν τον σημερινό σύγχρονο άνθρωπο. Μόνο τότε πιστεύω ότι μπορεί να φθάσει η εν Χριστώ ύπαρξη στον αγιασμό, στη Θέωση, στον εξαγνισμό και στην Αγιοπνευματική Χριστοποίηση της, ώστε να μπορεί να αναφωνήσει «νυν και αεί» το «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος»!
π. Χρήστος Καραφουλίδης
